EMIGRANT Stanisław Kotkowski MISTRZ ŚWIATŁA W AUSTRALII

Stanisław Kotkowski urodził się 28 grudnia 1922 r. w Golubiu. Rodzina Kotkowskich spokrewniona była z Witoldem Gombrowiczem – dziadek Witolda Gombrowicza i pradziadek Stanisława Kotkowskiego byli rodzonymi braćmi. W 1937 r. rodzina Kotkowskich przeprowadziła się do Przasnysza, gdzie ojciec (Stefan) pracował jako dyrektor banku, a matka (Jadwiga) zajmowała się domem i wychowywaniem dzieci: Stanisława i Ireny. W 1939 r. Stanisław Kotkowski ukończył IV klasę gimnazjum i uzyskał tzw. małą maturę. W okresie okupacji szkoły były zamknięte i funkcjonowało tylko tajne nauczanie. Młody Stanisław nie mógł kontynuować nauki, ponieważ sytuacja rodzinna zmusiła go do podjęcia pracy. Jego ojciec jako oficer Wojska Polskiego walczył w obronie Warszawy, a następnie po klęsce wrześniowej trafił do oflagu. Zadaniem Stanisława było utrzymanie rodziny.

Podjął pracę w zakładzie mechanicznym. Tu z zainteresowaniem zgłębiał zawiłości mechaniki i elektromechaniki. W wolnych chwilach rysował i malował, kopiował dzieła słynnych artystów, malował również domy, kościoły, m. in. kościół oo. Pasjonistów, pejzaże, uczył się też malarstwa u artysty plastyka Olgierda Vetesco mieszkającego w Przasnyszu.

Pod koniec II wojny światowej jako zakładnik został wywieziony do Niemiec. Udało mu się uciec z transportu i przedostać do amerykańskiej strefy okupacyjnej. W latach 1945–1949 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie. Pod koniec 1949 r. wyemigrował do Australii. Kontynuował studia w Victorian Schol of Arts w Melbourne. W 1955 r. osiedlił się w Stirling koło Adelajdy. Własnej rodziny nie założył, całkowicie poświęcił się twórczości artystycznej. W Australii, jako początkujący artysta, postanowił wykorzystać pierwszy człon nazwiska  nazwę herbu rodowego Kotkowskich: Ostoja – do sygnowania swoich prac.

  Stanisław był zafascynowany Australią, wiele podróżował, szukał nie tylko inspiracji dla swoich dzieł, lecz także odpowiednich materiałów, farb, tworzyw. W USA odkrył farby polimerowe i opracował własną technologię ich nakładania. Twórczość Ostoi-Kotkowskiego nie była jednorodna.

Od 1960 roku, pracował nad transformacją dźwięku w barwy i kształty, był autorem płaskorzeźb, rzeźb, fresków i konstrukcji świetlnych instalowanych w gmachach użyteczności publicznej, abstrakcyjnych kompozycji wykonanych z emalii, kolaży optycznych, fotografii artystycznych, tworzył też fraktale, wykorzystując grafikę komputerową. Muzykę przekształcał w obrazy, które były tłem do sztuk teatralnych. Swoimi pomysłami wyprzedzał czasy, w których żył. Pierwszy w świecie w 1968 r. użył efektów laserowych podczas przedstawienia teatralnego i operowego. Stanisław Ostoja-Kotkowski to twórca kompozycji złożonej z 24 płyt z emalii – w jednej z nich zainstalował zwierciadło ze stali, które wytwarzało muzykę przy kontakcie z ludzkim ciałem. Wysokość

Wysokość dźwięku zależała od odległości, na jaką ktoś zbliżył się do urządzenia. Artysta stworzył tzw. śpiewającą wieżę w Adelajdzie, reagującą na ruch uliczny kolorami i światłami.

W czasie pobytu w Australii Ostoja-Kotkowski NIE zapominał o swoich korzeniach. To on był autorem pomnika Tadeusza Kościuszki w mieście Cooma* oraz pomnika Ofiar Katynia w Adelajdzie. Nie zapomniał również o ziemi przasnyskiej, gdzie spędził swoje młodzieńcze lata – wycinanka kurpiowska stała się dla Kotkowskiego inspiracją do upiększenia ściany w Domu Polskim w Adelajdzie.

Po wojnie odwiedził Polskę dwukrotnie – po raz pierwszy w 1967 roku, a następnie we wrześniu 1991 r. brał udział w prezentacjach wielkiej wystawy twórców emigracyjnych „Jesteśmy” swoich koncertów laserowych w Filharmonii Narodowej.

 Zmarł 2 kwietnia 1994 r. w Stirling. Grób Ostoi-Kotkowskiego znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Prace i eksperymenty ze światłem i dźwiękiem Stanisława Ostoi-Kotkowskiego ceni się na całym świecie. Otrzymał za nie najwyższe nagrody i wyróżnienia. Wystawy jego prac są licznie odwiedzane. W lutym 2008 r. archiwum twórczości Ostoi-Kotkowskiego na University of Melbourne zostało wpisane do projektu UNESCO Memory of the World register for Australia. Przasnysz również nie zapomniał o wielkim artyście, który wywodzi się z tego miasta. Organizowane są wystawy, prelekcje, wernisaże, sympozja. Dokumentację dotyczącą życia i działalności artystycznej Stanisława Ostoi-Kotkowskiego prowadzi Muzeum  Historyczne w Przasnyszu. 

Jego imię nosi jedna z przasnyskich ulic i Miejski Dom Kultury w Przasnyszu. Za swoje dokonania artystyczne Artysta został nagrodzony odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej, a królowa Elżbieta II w 1992 r. przyznała mu Order Australii. Od 2006 r. w Przasnyszu przyznawany jest Medal Stanisława Ostoja-Kotkowskiego.

—**Medalion wykonany w brązie zaprojektował rzeźbiarz autralijski John Dowie (1915-2008). Obelisk składa się z ustawionych na sobie sześciu sześcianów i mierzy ponad 6 m. wysokości.

 Sześciany wykonane ze stali o lustrzanych powierzchniach nawiązują do kształtu czapki rogatywki noszonej przez kosynierów. Medalion umieszczony na drugim od dołu sześcianie przedstawia popiersie Kosciuszki w czapce z piórem. Niżej znajduje się inskrypcja w języku angielskim: zgodnie ze słowami Thomasa Jeffersona, że Tadeusz Kościuszko (…) był najszczerszym synem wolności.

###

BIBLIOGRAFIA: A. Gadomska, K. Gadomski, Stanisław Ostoja-Kotkowski. Mistrz światła, Przasnysz

Antoni J. Jasinski

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&