ZWYCZAJE I OBRZĘDY

Polski karnawał

Autor: EWA MICHAŁOWSKA -WALKIEWICZ

Zapusty i ostatki, to dawne nazwy karnawału. W wielu krajach Europy Środkowej, a także we Włoszech, karnawałem nazywano czas liczony od Nowego Roku, aż do środy popielcowej.

Nazwa karnawał, pochodzi od słowa carnavale, czyli wesoło. Europejskie zabawy karnawałowe, mają bowiem swe początki w starożytnych obrzędach zimowych i wczesnowiosennych, które kultywowano ku czci bogów urodzaju, szczęścia i dobrobytu, a przede wszystkim ku czci Saturna, boga sprawiedliwości. Już w wiekach średnich, w całej niemal Europie obchodzono karnawał z wielkim przepychem. W X wieku naszej ery, z zabaw karnawałowych, najgłośniej słynęła Wenecja. W XV wieku, świętowano hucznie karnawał w Hiszpanii, Portugalii, we Francji, w Niemczech, na Rusi i na Bałkanach.

Karnawał w Polsce

Pierwsze wzmianki o karnawale polskim, pochodzą z początku XVII wieku.

Wielkie uczty karnawałowe i bale maskowe, odbywały się na dworach królewskich, w wielkopańskich rezydencjach i szlacheckich dworach. Do ulubionych polskich rozrywek karnawałowych należały kuligi, czyli wielogodzinna sanna od dworu do dworu, przy dźwiękach muzyki i dzwonieniu janczarów. W każdym kolejnym dworze, uczestników kuligu czekał suty poczęstunek i huczne tańce. Skromniejsze bale i zabawy urządzali w miastach dla swej młodzieży kupcy i drobni rzemieślnicy. Wesoły był także karnawał chłopski, zwany także ludowym zapustem. W karczmach wiejskich do późnej nocy grała muzyka, a ludzie gromadzili się na sutym poczęstunku i tańcach. W dawnych czasach, bale karnawałowe, były okazją do zaręczyn młodych ludzi, lub też do znalezienia sobie życiowego partnera.

Aby dobrze sobie zjeść  

Tradycją w owym czasie stał się zwyczaj obfitego jedzenia, a zwłaszcza w ostatni czwartek karnawału zwany tłustym. W tym dniu zjadano wiele obficie kraszonego jadła: tłustej kaszy ze skwarkami, kapusty z mięsem i słoniną, boczku oraz kiełbasy, a także słodkich racuchów, blinów, jak również przysmaków delikatniejszych, do których zaliczano pączki i chrust.

Chrust i pączki, po dzień dzisiejszy stanowią ulubione przysmaki karnawałowe, które znane były w miastach polskich już w XVII wieku. W tym czasie słynęły z nich cukiernie warszawskie, których wyroby trafiały nawet na królewskie stoły. Także i w naszych czasach pączki są typowym, polskim specjałem karnawałowym. Do zwyczaju karnawałowego, należało wędzenie tłustych wędlin, z których tłuszczem polewano na znak pokoju wszystkie odrzwia danego domostwa.

Babski comber

W dawnych czasach, karnawał był czasem spotkań i zabaw kobiecych zwanych babskim combrem. Nazwa pochodzić ma rzekomo od nazwiska wójta krakowskiego Combra, który sprawował swój urząd w XVIII wieku, słynął on z surowości i twardego serca, a swoją złą sławę miał zwłaszcza wśród kramarek krakowskich. Kiedy więc umarł on w tłusty czwartek, kobiety urządziły sobie wielką zabawę i powtarzały ją później każdego roku. Przez wszystkie dni karnawału, goszczono się, tańczono i ucztowano. Po ulicach wsi i miasteczek polskich, chodzili w tanecznych korowodach różni przebierańcy i wyrzadzali wszystkim niegroźne psikusy.

Nadchodzi czas postu

Wszystkie zabawy zapustne, dobiegały końca, gdy kończył się tłusty czwartek a zaczynała się środa popielcowa. Z wybiciem zegara o godzinie dwunastej w nocy, do karczmy, w której odbywały się tańce, wbiegał chłopiec z rybim szkieletem. Obwieszczał on w ten sposób, że rozpoczyna się Wielki Post, że muszą zakończyć się karnawałowe tańce, że trzeba schować do skrzyń instrumenty muzyczne, a obfite jedzenie zastąpi żur z żytniej mąki, ziemniaki i śledzie. Tym sposobem rozpoczynał się czas ciszy, skupienia, czas przygotowań do Wielkanocy.

EWA MICHAŁOWSKA -WALKIEWICZ

Ilustracje np.pl

###########################