OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA: Rodzina Pogonowskich: Iwo Cyprian Pogonowski i Stefan Pogonowski

Iwo Cyprian Pogonowski (ur.3 września 1921 we Lwowie –  21 lipca 2016 roku. Polski  i amerykański inżynier budowlany i przemysłowy, autor atlasów i słowników, publicysta polonijny, krewny Stefana Pogonowskiego.

Walczył w kampanii wrześniowej. Aresztowany 30 grudnia 1939, był więziony w Dukli, Barwinku, Krośnie, Jaśle, Sanoku, Tarnowie, trafił wreszcie 10 sierpnia 1940 do obozu Orannienburg-Sachsenhausen. Spędził tam całą wojnę, w kwietniu 1945 uczestniczył w tzw. marszu śmierci do Schwerina, gdzie 2 maja tegoż roku został oswobodzony. Studiował na wydziale handlowym (Institute Superieur de Commerce) na Katolickim Uniwersytecie św. Ignacego w Antwerpii. W latach 1947–1950 pracował w Wenezueli. Ukończył kierunki inżynieria budowlana i inżynieria przemysłowa na uniwersytecie w Tennessee; pracował później na tej uczelni jako wykładowca. W późniejszym okresie pracował w przemyśle naftowym dla Shell Oil Company oraz Texaco, uzyskał 49 patentów. Równocześnie wykładał na Uniwersytecie Stanowym Wirginii. W 2002 został odznaczony Medalem Polonia Mater Nostra Est. Mieszkał w Sarasocie. Publikował w „Naszym Dzienniku”. Nasze Pismo /dwumiesięcznik/ miało pozwolenie na przedruk jego publikacji.

Zmarł 21 lipca 2016 w Stanach Zjednoczonych  27 września 2016 został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. (kw. Ł, rząd zach.).

Ojciec Iwona Cypriana, Jerzy, doktor filozofii i praw, w czasie II wojny światowej był torturowany w siedzibie Gestapo w budynku przy Alei Szucha w Warszawie. Matka, Wanda z Żygulskich, malarka, była więziona na Pawiaku, walczyła w Powstaniu warszawskim.. Brat Krzysztof zginął w Powstaniu. Stryj Adam uczestniczył w walkach o Lwów, zginął w walkach z bolszewikami pod Siedlcami, a inny krewny – Stefan– zginął w walkch o Radzymin.

^^^

Stefan Pogonowski

Urodził się 12 lutego 1895 roku w majątku Domaniew, w rodzinie ziemiańskiej Ryszarda i Heleny z Mareckich. Po ukończeniu gimnazjum w Łodzi wybrał karierę wojskową. Absolwent Wileńskiej Szkoły Wojskowej, którą ukończył z trzecią lokatą 31 stycznia 1915 i został mianowany chorążym. Od 5 stycznia 1918 w oddziałach I Korpusu Polskiego. Od września 1918 w odrodzonym Wojsku Polskim w 4 Dywizji Strzelców Polskich  gen. Żeligowskiego, członek Legii Rycerskiej Korpusu Wschodniego. Od lipca 1919 jako dowódca 3 kompanii w 29 pułku strzelców kaniowskich. Od grudnia 1919 jako dowódca batalionu na froncie litewsko-białoruskim.

„Świtem 15 sierpnia 1920 z własnej inicjatywy z Kątów Węgierskich przeprowadził brawurowy atak, wywołując panikę w szeregach znacznie liczniejszego nieprzyjaciela” .

Poległ 15 sierpnia 1920 w Zammostkach Wólczyńskich pod Radzyminem, w czasie Bitwy Warszawskiej, prowadząc do ataku I batalion 28 pułku Strzelców Kaniowskich. Pośmiertnie odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz awansowany na kapitana. Pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi, w grobowcu z sylwetką rycerza w zbroi husarskiej, wykonanym przez Wacława Konopkę, a ufundowanym przez łódzkie społeczeństwo.

Komitet budowy pomnika kapitana Stefana Pogonowskiego otrzymał opinię generała Lucjana Żeligowskiego o znaczeniu nocnego ataku pod Radzyminem w nocy z 14 na 15 sierpnia 1920 przez batalion ciężkich karabinów maszynowych pod dowództwem Pogonowskiego:

„Dnia 15 sierpnia o godz. 1-szej w nocy, prowadząc swe dzielne kompanie do zwycięskiego ataku na pozycje nieprzyjacielskie pod Radzyminem padł dowódca 1-go batalionu 28-go pułku piechoty ś. p. kapt. Pogonowski….w chwili kiedy nieprzyjaciel otworzył sobie wejście do stolicy. Pogonowski z batalionem odosobnionym, w miejscu najbardziej zbliżonym do tyłów nieprzyjaciela, uderzył nań w nocy pod Wólką Radzymińską, dzięki czemu nieprzyjaciel, który już doszedł do Kątów Węgierskich, czuł się zagrożony na swoich tyłach…W samorzutnej inicjatywie ś. p. kapt. Pogonowskiego leży wielkość jego czynu. Był to…moment zwrotny w historii tej wojny. Psychologia klęski, cofania się, ciągłych odwrotów została nareszcie przełamana. Odwróciła się karta historii.- W tym przełomie psychologicznym jest wielka treść czynu i śmierci ś. p. kapt. Pogonowskiego.Gen. L. Żeligowski przypisuje natarciu kapitana Pogonowskiego doniosłe znaczenie. Rosjanie widzieli ze swoich pozycji ognie i światła Warszawy. Droga do stolicy wydawała się być otwarta. Oto co zapisał gen. Żeligowski w swych wspomnieniach:

W tej chwili słaby batalion nie czekając godziny ogólnego natarcia, atakował punkt, który – jak się później okazało – stanowił najczulsze miejsce armii rosyjskiej, centrum głównej arterii nieprzyjacielskiego ruchu naprzód.
      Według mego przekonania – w tym miejscu odwróciła się karta wojny, nastąpił przełom psychiczny u nas i u Rosjan. Od chwili tego natarcia rozpoczęły odwrót trzy zwycięsko i niepowstrzymanie dotąd idące brygady, a także 21. dywizja ze Słupna, odwrotem swym stwarzając chaos i zamieszanie. Pogonowski, wiedziony nadzwyczajnym instynktem, rozpoczął zwycięstwo 10. dywizji i 1.armii na przyczółku warszawskim… i ZGINĄŁ!‚

############################################

Oprac.: A.J.J. / Ilustracje dodał Admin