KOBIETA NIEZWYKŁA! – Generał brygady Elżbieta Zawacka „Zo”, jedyna kobieta wśród Cichociemnych (plus video)

„Nie, nawet to ubeckie więzienie… To nie było ważne. Ważne było, żeby jeszcze coś zrobić” – wspominała po latach wypełnionych służbą, pracą nauczycielską i działalnością społeczną blisko stuletnia Elżbieta Zawacka.

W 1952 r. została skazana za szpiegostwo przez władze komunistyczne na 10 lat pozbawienia wolności, odsiedziała cztery, przechodząc wcześniej gehennę śledztwa. Absolwentka dwóch uniwersytetów, przedwojenna nauczycielka matematyki, komendantka Rejonu Śląskiego Przysposobienia Wojskowego Kobiet, zastępczyni szefa Wydziału Łączności Zagranicznej KG ZWZ-AK, dzieliła celę z więźniarkami kryminalnymi. Uczyła je algebry i rachunków, dając nadzieję na lepsze jutro, odnajdując sens w tym, co innym wydawało się bezsensowne. Elżbieta Zawacka do swoich ostatnich dni działała na rzecz zachowania pamięci o wojennej działalności niepodległościowej Polaków. Została odznaczona m.in. Orderem Orła Białego w 1995 r. oraz uhonorowana tytułem Kustosza Pamięci Narodowej w 2002 r. W 2006 r. na wniosek środowisk kombatanckich awansowano ją jako drugą Polkę w historii Wojska Polskiego  do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. Urodziła się 19 marca 1909 roku w Toruniu. Zmarła w Toruniu 9 stycznia 2009 r., na 81 dni przed swoimi setnymi urodzinami. Za “Biogramy IPN” (Pierwszą Polką, która została generałem była Maria Wittek urodzona 16 sierpnia 1899 roku -zmarła 19 kwietnia 1997 roku).

Elżbieta Zawacka, ps. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”. Jej rodzicami byli Władysław Zawacki i Marianna, z domu Nowak. Elżbieta Zawacka miała duże rodzeństwo: Władysław Zawacki był podoficerem armii pruskiej, następnie pracował w sądzie jako kancelista. Marianna zajmowała się wychowywaniem dzieci. Byli inwigilowani przez władze pruskie. Podczas  I wojny światowej rodzina Zawackiej żyła w ubóstwie.

W 1915 roku Elżbieta Zawacka rozpoczęła naukę w niemieckiej Szkole Średniej dla Dziewcząt w Toruniu.  Od 1922 roku Elżbieta rozpoczęła naukę uczyła się w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Toruniu. Po zdaniu egzaminów przez rok pracowała podczas wakacji na poczcie, a podczas roku szkolnego udzielała korepetycji z matematyki, w celu uzbierania pieniędzy na studia. W 1927 roku Elżbieta rozpoczęła studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym na Uniwersytecie Poznańskim.  

17 grudnia 1930 nawiązała kontakt z PWK (pełna nazwa stowarzyszenia: Organizacja Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju) którego Komendantką Naczelną była Maria Wittek. Wyjechała na Śląsk 26 sierpnia 1939 roku, cztery dni przed ogłoszeniem przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiego  Ignacego Mościckiego  powszechnej mobilizacji.

W chwili wybuchu wojny instruktorki PWK miały obowiązek stawić się w swoich komendach powiatowych, gdzie miały pełnić służbę w pomocniczej służbie wojskowej. 2 września pomagała w ewakuacji polskiej ludności cywilnej z terenów Górnego Sląska. W październiku 1939 roku Zawacka wyruszyła przez Poznań do Warszawy, by tam uzyskać od pewiaczek informacje na temat dalszej walki.

 W latach 1939-1945 posługując się fałszywymi dokumentami przekraczała granice ponad sto razy, przenosząc wiadomości i meldunki. Działała w służbie Państwa Podziemnego, walczyła w Powstaniu Warszawskim. W 1943 roku jako emisariuszka Komendanta Głównego AK dotarła do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Pod pseudonimem „Elisabeth Watson” przeszła specjalne szkolenie i na własną prośbę wróciła do okupowanej Polski, skacząc na spadochronie we wrześniu 1943 roku.

Po wojnie Elżbieta Zawacka działała w antykomunistycznej organizacji Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, za co w 1951 roku została skazana na 10 lat więzienia. Wyszła na wolność po czterech latach, na mocy amnestii. W latach 70. wykładała na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Działała w środowisku kombatantów Armii Krajowej, współtworzyła Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Zainicjowała powstanie Fundacji „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet” – obecnie Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. 

Elżbieta Zawacka zmarła 10 stycznia 2009 roku w Toruniu, w wieku prawie stu lat. Uroczystości pogrzebowe miały wyjątkową oprawę – pożegnanie Elżbiety Zawackiej obwieścił dzwon Tuba Dei, którego głos można usłyszeć w wyjątkowych sytuacjach. Po mszy świętej kondukt żałobny przeszedł ulicami miasta na cmentarz św. Jerzego, gdzie legendarna cichociemna kurierka została pochowana z pełnym ceremoniałem wojskowym.

Ulice Elżbiety Zawackiej ustanowiono w Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim i Poznaniu. Również nowy most drogowy w Toruniu otrzymał imię generał Elżbiety Zawackiej.

oraz

^^^

Pierwsza Polka która została generałem – Maria Stanisława Wittek – dwukrotna Dama Virtuti Militari

Dla naszepismo.pl opracowała Jolanta V Miarka / Źródła materiały IPN i jw./

##################################

np.pl