Opadają kartki z majowego kalendarza…
AUTOR: ANTONI J. JASINSKI
Prof. Tomkiewicz: Jako naród nosimy rany stanowiące część tożsamości…
„Skutki doznanych zbrodni wojennych to rany, które w sobie jako naród nosimy, ale które są też częścią naszej tożsamości. One nas tworzą, to doświadczenia naszych przodków – powiedziała portalowi Polskifr.fr prof. Monika Tomkiewicz, badacz z warszawskiego Instytutu Pamięci Narodowej. 20 maja przypadła 82. rocznica mało znanej zbrodni w Święcianach (cyt. za. „Niedziela”.)
^ Pomnik upamiętniający Polaków pomordowanych w 1942 – Mord w Święcianach./kurierwilenski.
Zbrodnia w Święcianach (1942) – to masowe egzekucje polskich zakładników przeprowadzone przez okupantów niemieckich i ich litewskich kolaborantów 19–20 maja 1942 roku. W odwecie za zabicie trzech Niemców przez oddział sowieckiej partyzantki zamordowano wtedy około 600 Polaków, w tym 450 mieszkańców Święcian i okolic. Była to jedna z największych zbrodni na ludności polskiej w czasie niemieckiej okupacji Wileńszczyzny.
Geneza i przebieg
19 maja 1942 roku na szosie Święciany-Łyntupy sowieccy partyzanci z oddziału Fiodora Markowa zaatakowali samochód, którym podróżowała grupa niemieckich urzędników. Zabito wtedy zarządcę ziemskiego Josefa Becka, jego zastępcę Waltera Gruhla oraz komendanta obozu jenieckiego Schneidera. Ocalała jedynie polska tłumaczka Eleonora Rakowska.
Jeszcze tego samego dnia naczelnik niemieckiej komendantury wojennej w Wilnie płk Adolf Zehnpfening zarządził przeprowadzenie szeroko zakrojonej akcji odwetowej. Bezpośredni nadzór nad jej przebiegiem sprawował naczelnik kolaboracyjnej litewskiej policji kryminalnej w powiecie święciańskim mjr Jonas Maciulewiczius. W ekspedycji karnej udział wzięli funkcjonariusze niemieckiej policji ze Święcian i Świru, litewscy policjanci z posterunków w Święcianach, Nowych Święcianach i Łyntupach oraz tzw. strzelcy ponarscy – tj. członkowie oddziału specjalnego z Wilna.
^^ Cmentarz w Święcianach. Zdjęcie ze zbiorów własnych Moniki Tomkiewicz
Na podstawie list proskrypcyjnych przygotowanych już wcześniej przez litewską policję aresztowano około 450 osób, w większości Polaków ze Święcian i okolic.Rozstrzelano ich następnie na cmentarzu żydowskim w Święcianach oraz w kilku innych miejscach na terenie sąsiednich gmin W gronie ofiar znaleźli się mieszkańcy Święcian (ok. 49 osób), Nowych Święcian (ok. 27 osób), Łyntup (150 osób), Sobolek (40 osób), Hoduciszek (33 osoby), Kaznodzieiszek (20 osób), Komajów, Wiszów, Kiemieliszek, Wygody, Kaptarunów, Szudowców, Gilutów, Sutkowszczyzny, Wieliczek, Popielików, Zaków, Janamiszek, Romaniszek, Ażurejścia, Twercza,
Ponadto na rozkaz płk. Zehnpfeninga z więzienia na Łukiszkach w Wilnie zabrano 150 więźniów narodowości polskiej, których następnie rozstrzelano w Ponarach. Zbrodnia w Święcianach była największą akcją represyjną wymierzoną w ludność polską, którą przeprowadzono na Wileńszczyźnie w okresie niemieckiej okupacji.
Odpowiedzialność sprawców
Jonas Maciulewiczius został aresztowany po wojnie we francuskiej strefie okupacyjnej w Niemczech W 1948 roku wydano go polskiemu wymiarowi sprawiedliwości. Wyrokiem sądu apelacyjnego w Olsztynie z 2 maja 1950 roku został skazany na karę śmierci oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze. Stracono go w grudniu tegoż roku
Śledztwo w sprawie zbrodni w Święcianach było prowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w.Gdańsku Zostało umorzone 31 stycznia 2005 roku ze względu na fakt, iż „nie wykryto” żadnego sprawcy poza już osądzonym Jonasem Maciulewicziusem.
„W październiku 2011 r. na cmentarzu w Święcianach „nieznani sprawcy” zniszczyli polskie groby. Zamazali krzyże farbą, namalowali swastyki. Rząd litewski zdawkowo potępił niszczenie cmentarzy (obojętnie jakich…) …???
Piotr Szubarczyk/Nasz Dziennik
Na cmentarzu w Nowych Święcianach / Fot. archiwum Tygodnika Wileńszczyzny
Antoni J. Jasiński
################# np.pl ################
