ZIEMIA MA TRZY KSIĘŻYCE

Odkrycie polskiego astronoma

AUTOR; LIDIA WALUK-LEGUN

Kazimierz Kordylewski byl światowej sławy polskim astronomem, a jednak tak mało znany był we własnym kraju. Urodził się 11 października 1903 roku w Poznaniu. Tam też uczęszczał  do Gimnazjum Św. Marii Magdaleny. Od wczesnej młodości interesował się gwiazdami i astronomią. Studia odbył na Uniwersytecie Poznańskim, a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednocześnie pracował jako asystent w Uniwersyteckim Obserwatorium Astronomicznym kierowanym przez  profesora Tadeusza Banachiewicza.

W 1926 roku roku Kazimierz Kordylewski ukończył studia i wkrotce dokonał swojego pierwszego odkrycia. Odkrył mianowicie gwiazdę Tau Corvi w konstelacji Kruka. W 1932  roku uzyskał doktorat z astronomii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Często  podróżował do wielu krajów Europy.

W czasie II wojny światowej, aby przetrwać, zajmował się handlem. Prof. Banachiewicz został aresztowany przez Niemców w czasie akcji Sonderaktion Krakau i przebywał przez pewien czas w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen.  W tym czasie Kordylewski opiekował się majątkiem Obserwatorium Astronomicznego. Cenne przyrządy zakopał w piwnicy.  Po zakończeniu wojny powrócił do pracy w Obserwatorium. To on właśnie był twórcą tzw. służby czasu i dzięki niemu od 1946 roku Polskie Radio zaczęło nadawać sygnał czasowy.

W 1949 roku zorganizował pokazy wahadła Foucaulta w Krakowie, które odbywały się tam przez wiele lat. W 1954 roku rozpoczął budowanie radioteleskopów. 

Interesował się szczególnie gwiazdami zmiennymi, opracowując prostą i szybką metodę graficzną do wyznaczania minimum jasności tych gwiazd. Była to tzw. metoda kalkowa. W czasie wyprawy na szczyt Łomnicy w Tatrach /2634 m/  Kordylewski po raz pierwszy odkrył  dwa Pyłowe Księżyce Ziemi /obłoki pyłowe/.  Są to drobiny materii w przestrzeni kosmicznej tworzące pyłowe chmury. Obiegają one Ziemię w tym samym czasie co Księżyc, ale po własnych orbitach w czasie równym okrążenia znanego nam Księżyca.  Znajdują się w punktach libracyjnych Langrae’a L4 i L5 układu Ziemia-Księżyc. Punkty te tworzą wierzchołki trójkątów równobocznych, których boki są równe promieniowi orbity Księżyca. Obłoki pyłowe są niezwykle trudne do obserwacji, ponieważ mają bardzo małą jasność powierzchniową. 

Kazdy z dwóch obłoków Kordylewskiego ma masę sumaryczną około 10 000 kg, zaś  średnicę około 10 000 km /dla porównania średnica Ziemi wynosi około 12 745 km/. Kordylewski ogłosił swoje odkrycie w 1961 roku, jednak jego obserwacje i wyniki były długo podważane przez astronomów na świecie.

Obłoki te zostały nazwane Księżycami Kordylewskiego, chociaż astronom pragnął, aby nazwano je Polskimi Księżycami. Prawo takie przysługiwało mu jako odkrywcy. Świat zachodni jednak nazwał je „Kordylewski Clouds” /Obłoki Kordylewskiego/.

Dla dalszego potwierdzenia swego  odkrycia polski astronom zorganizował między innymi trzy wyprawy morskie na wody równikowe na oceany Atlantycki, Indyjski i Morze Czerwone w latach 1966, 1973 i 1974. Dokonał wielu pomiarów i obserwacji nocnego nieba. Przejrzystość nieba i brak łuny od świateł miast stworzyły idealne warunki do badań. Wiele obserwacji musiało być dokonywane gołym okiem bez przyrządów optycznych. Drobinki pyłowe mają wymiary między 0,1 mm a 0,001 mm, natomiast odległości między nimi wynoszą nawet 1 km. Obserwacje poprzez lunety lub teleskop powiększałyby badany obszar zbyt mocno.  

Kazimierz Kordylewski pracował w Obserwatorium Astronomicznym przez 40 lat. Zajmował się także pracą pedagogiczną. Był wykładowcą astronomii i geografii matematycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim, a  także na wyższych uczelniach w Rzeszowie i Lublinie. Z jego inicjatywy 11 listopada 1955 roku przeniesiono ciało profesora Tadeusza Banachiewicza z Cmentarza Rakowickiego do Krypty Zasłużonych na Cmentarzu na Skałce w Krakowie. Nie było to jednak łatwe w tych postalinowskich czasach. Tadeusz Banachiewicz był wybitnym matematykiem, astronomem i geodetą. 

Z jego inicjatywy powstała stacja astronomiczna na Łysinie /przemianowana później na Lubomir/, którą Niemcy spalili w 1944 roku. W 1927 roku stworzył on chromokinematograf do dokładnych obserwacji zaćmień Słońca. On także rozpoczął obserwacje gwiazd zmiennych. Potrafił on na podstawie prostych zasad wytłumaczyć wiele skomplikowanych zjawisk..Podobnie jak Kopernik, który heliocentryzmem uprościł rozumienie ruchu planet. tak Banachiewicz poprzez utworzenie rachunku krakowianego uprościł macierze w matematyce.

W ten sposób odkrył doskonalsze metody obliczeń w matematyce i geodezji, a także w późniejszym okresie w rozwoju komputerów. Dzięki Krakowianom Banachiewicz rozsławił Polskę i Kraków w skali światowej nauki.

Początkowo Kordylewskimu odmówiono przeniesienie grobu Tadeusza Banachiewicza do Krypty Zasłużonych. Tłumaczono to faktem, że umieszczono tam tylko artystów, że krypta miała charakter zabytkowy i że była już zamknięta  dla dalszych pochówków. W miejscu tym  spoczywały już takie osoby jak Stanisław Wyspiański, poeci Wincenty Pol, Adam Asnyk, Teofil Lenartowicz i Czesław Miłosz /protesty ludności w Krakowie przeciwko pochowaniu Miłosza w tym miejscu nic nie pomogły/, pisarze Józef Ignacy Kraszewski i mało znany Lucjan Siemieński, malarze Jacek Malczewski i Henryk Siemiradzki, kompozytor Karol Szymanowski, aktor Ludwik Solski i nasz słynny dziejopisarz Jan Długosz. Wszyscy oni byli humanistami, zaś Tadeusz Banachiewicz był matematykiem. Wikipedia podaje, że  „Ekshumacji na własny koszt i z własnej inicjatywy, nie pytając nikogo o zgodę, dokonał uczeń prof. Banachiewicza doc. dr Kazimierz Kordylewski”. 

„Wybryk” ten przypłacił Kazimierz Kordylewski utratą awansu na uniwersytecie Jagiellońskim. Nigdy nie przyznano mu tytułu profesora.

Ulubioną postacią fikcyjną Kordylewskiego był  Baron Münchhausen, który dokonywał rzeczy niemożliwych na przekór wszystkiemu.

Odszedł na emeryturę w 1974 r. ale dalej był aktywny naukowo. Popularyzował astronomię W Towarzystwie. Wiedzy Powszechnej, szkołach radiu i telewizji.A jednak ogromne odkrycie Kordylewskiego doczekało się uznania. W 1972 roku amerykańska NASA udekorowała go  brązowym medalem, zaś  w 1973 roku Złotym Krzyżem Zasługi NASA. W 1974 roku otrzymał. Medal Komisji. Edukacji Narodowej oraz  Medal 500-lecia Urodzin Kopernika. W 1979 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta.

Kazimierz Kordylewski zmarł 11 marca 1981 roku. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.W 1985 roku jedną z ulic w Krakowie nazwano jego nazwiskiem.

W październiku 2018 roku węgierscy naukowcy ogłosili, że udało im się potwierdzić istnienie Księżyców Kordylewskiego, dwóch gęstych chmur pyłowych  krążących wokół Ziemi, które w 1961 roku odkrył polski astronom. W tym samym roku 2018 brytyjskie Królewskie Towarzystwo Astronomiczne ogłosiło całemu światu, że Kordylewski miał rację i że dokonał ogromnego odkrycia. Stało się to dopiero po 57 latach.

  ^^^ Znakiem rozpoznawczym grobowca Kazimierza Kordylewskiego są wyryte gwiazdy „Wielkiego Wozu”.

Lidia Waluk-Legun

Źródła: www.kordylewski.pl / Korespondencja z wnukiem Kazimierza Kordylewskiego /Wikipedia/

Dziękujemy! Ilustracje dodał ADMIN

################# np.pl ################