PRZEGLĄD WOJSKA /FRAGMENT/

„Przegląd Wojska” stanowi jeden z ustępów III części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Fragment opisuje dokonywany codziennie rano przegląd żołnierzy armii rosyjskiej. Widzami sceny jest tłum ludzi, którzy pragną zaskarbić sobie łaskę władcy.

„Przegląd wojska” został stworzony by pokazać obraz ćwiczeń wojskowych wykonywanych ku radości cara. Wojska te są liczne i potężne, a zarazem jednolite w stylu, nikt się w tym wojsku nie wyróżnia po za końmi, co sprawia wrażenie jednego wielkiego „organizmu”, który jest na każdy rozkaz cara. (FRAGMENT*)

* Car był w mundurze zielonym z kołnierzem złotym./ Car nigdy nie zrzuca mundura;/ Mundur wojskowy jest to carska skóra, Car rośnie, żyje i – gnije żołnierzem.- (…}

Piotr wskazał carom do wielkości drogę;/ Widział on mądre Europy narody/ I rzekł:„Rosyję zeuropejczyć mogę,’/ Obetnę suknie i ogolę brody”.

Rzekł – i wnet poły bojarów, kniazików;/ Ścięto jak szpaler fancuskiego sadu;/ Rzekł – i wnet brody kupców i mużyków;/ Sypią się chmurą jak liście od gradu.

Piotr zaprowadził bębny i bagnety,’/ Postawił turmy, urządził kadety,/ Kazał na dworze tańczyć menuety,/ I do towarzystw gwałtem wwiódł kobiety;

I na granicach poosadzał straże,/ I łańcuchami pozamykał porty,/ Utworzył senat, szpiegi, dygnitarze,’/ Odkupy wódek, czyny i paszporty;—

Ogolił, umył i ustroił chłopa,/ Dał mu broń w ręce, kieszeń narublował,/ I zadziwiona krzyknęła Europa:/ „Car Piotr Rosyją ucywilizował”.

Zostało tylko dla następnych carów; / Przylewać kłamstwa w brudne gabinety, /Przysyłać w pomoc despotom bagnety,

Wyprawić kilka rzezi i pożarów;/ Zagrabiać cudze dokoła dzierżawy, /Skradać poddanych, płacić cudzoziemców, / By zyskać oklask Francuzów i Niemców,

Ujść za rząd silny, mądry i łaskawy./ Niemcy, Francuzi, zaczekajcie nieco! /Bo gdy wam w uszy zabrzmi huk ukazów,/ Gdy knutów grady na karki wam zlecą,

Gdy was pożary waszych miast oświecą,/ A wam na ten czas zabraknie wyrazów;/ Gdy car rozkaże ubóstwiać i sławić/ Sybir, kibitki, ukazy i knuty –

Chyba będziecie cara pieśnią bawić,/ Waryjowaną na dzisiejsze nuty. (…)

Car Piotr I od lat najmłodszych wykazywał zainteresowanie sprawami wojska i floty. W 1693 r. nakazał budowę stoczni w Archangielsku, będącym głównym portem Rosji do roku 1703. Otaczał się także licznymi obcokrajowcami, a zwłaszcza Niemcami.Zafascynowanie i sympatia do Niemców przekładała się chociażby niemieckim nazewnictwem wykorzystywanym w dziele jego reform. Karierę przy nimi robiło także wielu zaufanych towarzyszy z okresu młodzieńczego. Był jednocześnie człowiekiem srogim. Potrafił z całą stanowczością rozprawiać się ze wszelkimi osobami, którzy stawali na drodze jego planów.

Obok: Portret rosyjskiego bojara z widoczną okazałą brodą. Portret sprzed reformy Piotra I

W 1697 r. zdecydował się na bezprecedensową podróż. Udał się bowiem na wyprawę do krajów Europy Zachodniej, która została zapowiedziana jako wielkie poselstwo mające na celu zmontowanie antytureckiej koalicji. Wielkie było dosłownie, gdyż liczyło ok. 200-250 osób. . Udział Piotra w wyprawie miał charakter incognito, dlatego na czas wyprawy przybrał imię Piotr Michajłow. Zwiedzł szwedzką Rygę, a następnie Kurlandię. Został też przyjęty przez angielskiego króla Wilhelma III Orańskiego. Jego podróż w 1698 r. została nagle przerwana informacją o buncie w Moskwie. Piotr wówczas przebywał w Wiedniu i zamierzał udać się jeszcze do Wenecji, ale ze względu na te wieści ruszył z powrotem do kraju.

Car był także autorem rewolucji obyczajowej. Po powrocie z wielkiego poselstwa nakazał Rosjanom ogolić brody i przywdziać zachodni ubiór. Zgodnie z życzeniem cara w dni powszednie należało ubierać się na modłę niemiecką, a od święta na modłę francuską. Nakaz ominął jedynie duchownych i chłopstwo. Cała reszta musiała się ogolić. Bynajmniej taka zmiana nie przeszła bezproblemowo, gdyż broda uchodziła za element rosyjskiej kultury i powód do dumy. Co więcej brak brody uważano nawet za bluźnierstwo przeciwko Bogu.

Powyżej: obraz Sergeja Winogradowa „W karczmie”.

Niemniej Piotr nie przebierał w środkach, a nawet osobiście golił brody bojarom. Buntownikom, którzy sprzeciwiali się nowej modle, brody dosłownie wyrywano. Opornych wysyłano na katorgę i konfiskowano ich majątek. Przez Rosjan jest uważany za bohatera, który zbudował potęgę Rosji, ale był jednocześnie brutalnym i bezwzględnym władcą, który nie cofał się przed zbrodnią, aby zrealizować swoje cele. Być może dlatego był dla Józefa Stalina ulubionym władcą i wzorem do naśladowania.

Reformy Piotra Wielkiego były brutalne i krwawe, a społeczeństwo nie było gotowe na tak gruntowne zmiany, także w obyczajowości. Car nie zważając na koszta, jakie poniesie naród realizował swój cel. W nagrodę dla samego siebie Stworzył sobie miasto, nową stolicę Rosji – Sankt Petersburg. (Vide obrazek wprowadzający)

Dla naszepismo.pl opracowała: J.V.M.

#########################################